Aktualnie – być może nie tylko w Polsce – panuje spore zamieszanie. Ludzie często świadczą pracę w warunkach i na zasadach właściwych dla stosunku pracy, ale formalnie na podstawie umów innego rodzaju niż umowa o pracę. W ten sposób dochodzi do wyłączenia stosowania Kodeksu pracy (w skrócie a przynajmniej do poważnego ograniczenia w tym zakresie. Trudno dziwić się tej tendencji, skoro przedstawiciele władz promują „pracę na swoim”. W sensie ścisłym pracownikiem jest osoba, która ma status pracownika na podstawie umowy o pracę. Zleceniobiorca lub wykonawca dzieła świadczy określone usługi na rzecz drugiej strony umowy. Umowa-zlecenie oraz umowa o dzieło są skodyfikowane w Kodeksie cywilnym (w skrócie Osoby, które świadczą usługi jako osoby fizyczne (bez własnej działalności gospodarczej) na podstawie umów prawa cywilnego, mają pewne szanse na dochodzenie drogą sądową, że faktycznie świadczą pracę w ramach stosunku pracy, choć „na papierze” zawarto umowę prawa cywilnego. Chodzi głównie o treść dwóch pierwszych paragrafów w artykule 22 „Art. 22. § 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. § 11. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy”. Podmioty gospodarcze – faktycznie tak zwane firmy jednoosobowe – mają mniejszą niż osoby fizyczne możliwość powoływania się na to, że właściwie świadczona jest praca, a nie wykonywane usługi, choć treść umowy wskazuje na świadczenie usług. Proszę zwrócić uwagę na dwa artykuły dotyczące sposobu wykonywania zobowiązań: „Art. 354. § 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. § 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel. Art. 355. § 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). § 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności”. Umowa, którą Pani zawarła, jest – z perspektywy Kodeksu cywilnego – tak zwaną umową nienazwaną, gdyż umowami nazwanymi określa się te umowy, które określono ustawowo (np. skodyfikowano). Jedną z umów nazwanych (a nawet kodeksowych) jest zlecenie, któremu ustawodawca poświęcił artykuły od 734 do 751 Prawodawca dopuszcza zawieranie umów innych od skodyfikowanych, czyli pozostawia dużą swobodę stronom, w czym wyraża się szacunek dla autonomii woli stron. Artykuł 3531 stanowi: „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Warto zacytować również artykuł 750 „Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu”. Oczywiście niewykonanie (względnie nienależyte wykonanie) zobowiązania może pociągać za sobą następstwa określone w przepisach bardziej ogólnych, ale przepisy o zleceniu także trzeba mieć na uwadze, szczególnie zaś artykuł 738 który stanowi: „Art. 738. § 1. Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. § 2. Zastępca odpowiedzialny jest za wykonanie zlecenia także względem dającego zlecenie. Jeżeli przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za czynności swego zastępcy jak za swoje własne czynności, ich odpowiedzialność jest solidarna. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Dlaczego podkreślam znaczenie artykułu 738 Mam na uwadze przede wszystkim wspomniane przez Panią postanowienia umowy o osobistym wykonywaniu określonych czynności (czyli o osobistym świadczeniu usług). O zasadności wskazania na artykuł 738 oraz ewentualnie na inne przepisy o zleceniu wskazuje odnośne postanowienie umowne o zastępcy. Można rozważać negocjowanie zmiany odnośnej umowy na taką, w której Pani – jako podmiot gospodarczy – mogłaby skierować do jej wykonywania zastępcę, który spełniałby (przynajmniej formalnie) określone wymagania drugiej strony tejże umowy. Może mogłoby to być – przynajmniej aktualnie – dla Pani sensowne rozwiązanie, ale należałoby tak ułożyć treść ewentualnej zmiany umowy (np. aneksu), aby Pani odpowiedzialność była uregulowana w odpowiadający Pani sposób. Podkreślam znaczenie negocjacji. Gdyby udało się Pani znaleźć odpowiednią osobę na swoje miejsce, to może stanowisko kierownictwa placówki medycznej byłoby bardziej elastyczne. Pani, jak sądzę, zna swoje środowisko i wie, czego można się spodziewać. Może być tak, że spokojna rozmowa – zwłaszcza w przypadku znalezienia innego lekarza do wykonywania tych samych czynności – ułatwi sprawę i rozmowy zakończą się podpisaniem odpowiedniego porozumienia (np. ugody – art. 917 i 918 Może udzielenie pełnomocnictwa komuś obeznanemu z negocjowaniem pomogłoby w wypracowaniu porozumienia. Inną metodą może być (za)wezwanie do próby ugodowej, czyli mediacje „z perspektywą” postępowania sądowego; ewentualnie zawarcie ugody na sądowym posiedzeniu pojednawczym – chodzi o rozwiązania uregulowane w artykułach: od 1831 do 186 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie Przewidywanie przyszłości wykracza poza moją właściwość jako prawnika. Dlatego wskazuję na pewne rozwiązania prawne, z których mógłby skorzystać szpital. Pani zapewne orientuje się w sytuacji finansowej tego szpitala oraz w sposobie postępowania jego władz w sytuacjach konfliktowych. Podstawowe znaczenie może mieć artykuł 471 który stanowi: „Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”. Jest to pierwszy z artykułów kodeksowych, w których ustawodawca skoncentrował się na skutkach niewykonania zobowiązań (art. 471-497 w tym zobowiązań z umów wzajemnych (art. 487 i następne Ta umowa jest umową wzajemną. Każda strona jest do czegoś zobowiązana (do określonych czynności, zapłaty) oraz do czegoś uprawniona (głównie do tego, by druga strona spełniła swój obowiązek). Sądzę, że szczególnie ważny może być artykuł 494 „Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania”. Odszkodowanie w prawie cywilnym dzieli się na poniesiony uszczerbek (łac. damnum emergens) oraz na utratę zasadnie oczekiwanych korzyści (łac. lucrum cessans). Od władz szpitala będzie zależała reakcja na zaprzestanie przez Panią spełniania świadczeń, do których się Pani zobowiązała. Każda ze stron ewentualnego postępowania sądowego powinna pamiętać o prawnym obowiązku udowodnienia twierdzeń, z których wywodzi skutki prawne (art. 6 art. 232 Zakres ewentualnych żądań może zależeć od podpisanych przez szpital umów oraz od planu pracy (np. planu zabiegów). Sytuację należy uznać za poważną. Mam nadzieję, że treść tej odpowiedzi pomoże Pani w podejmowaniu właściwych decyzji. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼ Zapytaj prawnika - porady prawne online .
Umowy uważane za umowy o świadczenie usług z art. 750 KC są następujące:1) umowy o pełnienie nadzoru nad czynnościami osób trzecich, 2) umowy o zebranie (opracowanie) określonych informacji i ich udostępnienie oraz umowy o udostępnienie posiadanej, 3) umowy o nauczanie lub wychowanie, 4) umowy o usługi medyczne lub pielęgnacyjne